داشتن آسودگی خیال در زندگی، از جمله خواستههای اولیه هر خانوار اقتصادی به شمار میرود. رسیدن به این سطح و کاهش دغدغهمندی، ارتباط تنگاتنگی با طرز فکر و نوع عملکرد انسان دارد. امّا نکته مهم در خصوص کاهش دغدغهها، به نوع مدیریت افراد در مواجهه با مسائل مختلف زندگی باز میگردد.
در دنیای امروز، یکی از بزرگترین دغدغههای انسانی که نقش مستقیم و مؤثری بر آسودگی خیال دارد، مسائل مالی است. بر طبق هرم نیازهای مازلو، نیاز به بقا، اولین سطح از نیازهای فردی انسان سالم است و از آنجاییکه مسائل مالی، ارتباط تنگاتنگی با بقای انسان دارند، تغییرات در آن به طور مستقیم بر روی آرامش خاطر فرد تأثیرگذار است.
امّا رسیدن به آرامش خاطر مالی، به سادگی امکانپذیر نیست. دو دلیل عمده برای برای این قضیه وجود دارد:
در این مقاله، قصد داریم تا مجموعه مهارتهای سواد مالی که میتوانند بر روی آرامش خاطر فرد تأثیرگذار باشند را معرفی کنیم.
برای تعریف سواد مالی، ابتدا باید تعریف دقیقی از سواد ارائه کنیم و سپس به بررسی سواد مالی بپردازیم. برای تعریف سواد مالی از مرجع تعریف کلمه سواد یعنی یونسکو کمک
میگیریم.
سازمان آموزش، علمی و فرهنگی ملل متحدد که مرجع اصلی تعریف سواد است در طی یک قرن اخیر بارها اقدام به تغییر این تعریف نموده است.
اولین تعریف سواد، در حوالی دهه 1950 میلادی توسط یونیسکو ارائه شد مطابق این تعریف سواد عبارت بود از توانایی خواندن و نوشتن. مطابق این تعریف هر فردی که قابلیت خواندن و نوشتن به زبان مادری خود را داشت باسواد به شمار میرفت.
در اواخر قرن بیستم، با فراگیر شدن استفاده از رایانهها و پیدایش شبکه جهانی اینترنت، تعریف جهانی سواد نیز دچار تغییر شد. مطابق تعریف جدید علاوه بر خواندن و نوشتن به زبان مادری، توانایی استفاده از رایانه و همچنین توانایی صحبت کردن و درک مطلب یک زبان خارجی از مصادیق سواد به شمار میرفتند.
سازمان ملل در دهه دوم قرن 21، تعریف سواد را با دگرگونی بزرگی مواجه کرد. با استفاده از تعاریف جدید، حتی افراد با بالاترین مدارک دانشگاهی هم در زمره افراد با سواد قرار
نمیگیرند. در این تعریف، سواد به مجموعه مهارتها در 12 گروه اطلاق میشود.
این 12 گروه عبارتند از :
باتوجه به تعریف ارائه شده، سواد مالی عبارتست از “ترکیبی از آگاهی، دانش، مهارت، نگرش و رفتارهای ضروری و لازم برای تصمیم گیریهای مالی است که در نهایت منجر به رفاه مالی شخصی می شود”
در سال 1995، کشور ایالات متحده، اولین نهاد سواد مالی خود را با نام جامپ استارت بنا نهاد و در سال 1997 اولین مجموعه استانداردهای سواد مالی توسط این مؤسسه تهیه و تدوین گردید. مجموعه این استانداردها در طول سالهای متمادی دچار تغییرات شده است امّا مطابق آخرین تغییرات به وجود آمده در سال 2015، شش سرفصل به عنوان منابع اصلی و بنیادین سواد مالی در نظر گرفته شده است که عبارتند از:
اولین فصل سواد مالی به پس انداز اختصاص دارد. هدف اصلی و آرمانی در این سرفصل “به کارگیری راهبردهایی برای پایش درآمد و هزینهها، برنامهریزی برای خرج و پس انداز برای اهداف آینده است”.
به عبارت دیگر این سرفصل تلاش دارد تا روشهای مدیریت پول و برنامهریزی برای به جریان انداختن آن جهت بدست آوردن اهداف را به مخاطبین آموزش دهد.
دومین فصل سواد مالی به اعتبار و بدهی اختصاص دارد. در این فصل، مخاطبان با مفهوم اعتبار و بدهی آشنا میشوند و روشهایی برای کنترل بدهی و اعتبار را فرا میگیرند.
در این فصل ابزارهای تحلیل مالی و قوانین و مقررات قرض، وام و اجاره نیز به مخاطبان آموزش داده میشود.
فصل سوم استاندارد سواد مالی به کاریابی و درآمد اختصاص دارد. این سرفصل تلاش میکند تا نقش و تأثیر شغل بر نیل به اهداف مالی را بررسی کند.
در این فصل، مخاطبان با گزینههای شغلی و حرفهای و تأثیر آن بر برنامه مالی، منابع جبران خدمات و عوامل مؤثر بر درآمد خالص و قوانین کار و حداقل حقوق آشنا میشوند.
فصل چهارم سواد مالی به سرمایهگذاری اختصاص دارد. در این فصل، مخاطبان با مفهوم سرمایهگذاری و نقش آن در افزایش ثروت آشنا میشوند.
این فصل همچنین تلاش میکند تا مخاطبان را با ارزش زمانی پول، ریسکهای سرمایه گذاری، روشهای جایگزین سرمایه گذاری و همینطور قوانین مرتبط با بازارها و نهادهای مالی آشنا نماید.
فصل پنجم سواد مالی به ریسک و بیمه اختصاص دارد. در این فصل، مخاطبان با مفهوم ریسک و انواع رایج آشنا میشوند.
در ادامه این فصل، مخاطبان با مفهوم بیمه و دلایل استفاده از آن، انواع بیمههای اموال و اشخاص، بیمههای کاری و روشهای پرداخت خسارت بیمه آشنا خواهند شد.
فصل ششم سواد مالی، به تصمیمگیریهای مالی اختصاص دارد. تلاش عمده در این فصل، آشنایی افراد با فرآیند تصمیمگیری مالی و مسئولیت پذیری در آن است.
مفاهیمی همچون حقوق مصرف کنندگان، روشهای برنامهریزی مالی و همچنین حفاظت از اطلاعات و داراییهای شخصی از جمله مهمترین مباحث این فصل هستند.
مفهوم سواد در طی دوران مختلف، دچار تحول شده است. مطابق با آخرین تعریف سازمان ملل، سواد به دوازده بخش کلی تقسیم میشود که سواد مالی یکی از بخشهای آن است.
مطابق با تعریف ارائه شده، سواد مالی دانش موردنیاز جهت ارائه راهکارهایی برای بهبود اوضاع مالی و اقتصادی را از طریق آموزش شش بخش به مخاطبان ارائه میکند.