مقدمه

داشتن آسودگی خیال در زندگی، از جمله خواسته‌های اولیه هر خانوار اقتصادی به شمار می­‌رود. رسیدن به این سطح و کاهش دغدغه­‌مندی­، ارتباط تنگاتنگی با طرز فکر و نوع عملکرد انسان دارد. امّا نکته مهم در خصوص کاهش دغدغه‌­ها، به نوع مدیریت افراد در مواجهه با مسائل مختلف زندگی باز می‌­گردد.

در دنیای امروز، یکی از بزرگ­‌ترین دغدغه­‌های انسانی که نقش مستقیم و مؤثری بر آسودگی خیال دارد، مسائل مالی است. بر طبق هرم نیازهای مازلو، نیاز به بقا، اولین سطح از نیازهای فردی انسان سالم است و از آنجاییکه مسائل مالی، ارتباط تنگاتنگی با بقای انسان دارند، تغییرات در آن به طور مستقیم بر روی آرامش خاطر فرد تأثیرگذار است.

امّا رسیدن به آرامش خاطر مالی، به سادگی امکان‌پذیر نیست. دو دلیل عمده برای برای این قضیه وجود دارد:

1. انسان به حکم انسان بودن، همواره در پی کسب مال و افزایش ثروت است و هیچ­گاه داشته­‌های خود را اندازه و مکفی نمی‌­داند؛ از این رو، همه انسان­‌ها در مسیر کسب ثروتی تا حدی، آرامش خاطر خود را از دست می‌­دهند.
2. در دنیای امروزی، مجموعه‌­ای از مهارت‌­های مالی هستند که می‌­توانند، دغدغه­‌های افراد را کاهش دهند. از آنجاییکه همه افراد جامعه، امکان دسترسی به این
   مهارت­‌ها را ندارند، امکان رسیدن به آرامش خاطر نیز برای همه افراد وجود ندارد.

در این مقاله، قصد داریم تا مجموعه­ مهارت­‌های سواد مالی که می­توانند بر روی آرامش خاطر فرد تأثیرگذار باشند را معرفی کنیم.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

سواد مالی

برای تعریف سواد مالی، ابتدا باید تعریف دقیقی از سواد ارائه کنیم و سپس به بررسی سواد مالی بپردازیم. برای تعریف سواد مالی از مرجع تعریف کلمه سواد یعنی یونسکو کمک

می‌­گیریم.

تاریخچه تعریف سواد

سازمان آموزش، علمی و فرهنگی ملل متحدد که مرجع اصلی تعریف سواد است در طی یک قرن اخیر بارها اقدام به تغییر این تعریف نموده است.

 

اولین تعریف

اولین تعریف سواد، در حوالی دهه 1950 میلادی توسط یونیسکو ارائه شد مطابق این تعریف سواد عبارت بود از توانایی خواندن و نوشتن. مطابق این تعریف هر فردی که قابلیت خواندن و نوشتن به زبان مادری خود را داشت باسواد به شمار می­رفت.

تعریف دوم

در اواخر قرن بیستم، با فراگیر شدن استفاده از رایانه‌­ها و پیدایش شبکه جهانی اینترنت، تعریف جهانی سواد نیز دچار تغییر شد. مطابق تعریف جدید علاوه بر خواندن و نوشتن به زبان مادری، توانایی استفاده از رایانه و همچنین توانایی صحبت کردن و درک مطلب یک زبان خارجی از مصادیق سواد به شمار می‌­رفتند.

تعریف سوم

سازمان ملل در دهه دوم قرن 21، تعریف سواد را با دگرگونی بزرگی مواجه کرد. با استفاده از تعاریف جدید، حتی افراد با بالاترین مدارک دانشگاهی هم در زمره افراد با سواد قرار

نمی‌­گیرند. در این تعریف، سواد به مجموعه­ مهارت­ها در 12 گروه اطلاق می­‌شود.

این 12 گروه عبارتند از :

1. سواد عاطفی: توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده و دوستان
2. سواد ارتباط : توانایی برقراری ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی
3. سواد مالی: توانایی مدیریت مالی خانواده، دانستن روش­های پس­انداز و توازن دخل و خرج
4. سواد رسانه‌ای: توانایی تشخیص رسانه‌های معتبر و نامعتبر
5. سواد تربیتی: توانایی تربیت فرزندان به نحو شایسته
6. سواد رایانه‌ای: دانستن مهارت‌های راهبری رایانه
7. سواد سلامتی: دانستن اطلاعات مهم درباره تغذیه سالم و کنترل بیماری‌ها
8. سواد نژادی و قومی: شناخت نژادها و قومیت‌ها بر اساس احترام و تبعیض نگذاشتن
9. سواد بوم‌شناختی: دانستن راه‌های حفاظت از محیط ‌زیست
10. سواد تحلیلی: توانایی شناخت، ارزیابی و تحلیل نظریه‌های مختلف و ایجاد استدلال‌های منطقی بدون تعصب و پیش‌فرض
11. سواد انرژی: توانایی مدیریت مصرف انرژی
12. سواد علمی: علاوه بر سواد دانشگاهی، توانایی بحث یا حل‌ و فصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب

سواد مالی چیست

باتوجه به تعریف ارائه شده، سواد مالی عبارتست از “ترکیبی از آگاهی، دانش، مهارت، نگرش و رفتارهای ضروری و لازم برای تصمیم گیری‌های مالی است که در نهایت منجر به رفاه مالی شخصی می شود”

در سال 1995، کشور ایالات متحده، اولین نهاد سواد مالی خود را با نام جامپ استارت بنا نهاد و در سال 1997 اولین مجموعه استانداردهای سواد مالی توسط این مؤسسه تهیه و تدوین گردید. مجموعه این استانداردها در طول سال‌های متمادی دچار تغییرات شده است امّا مطابق آخرین تغییرات به وجود آمده در سال 2015، شش سرفصل به عنوان منابع اصلی و بنیادین سواد مالی در نظر گرفته شده است که عبارتند از:

1. خرج و پس انداز
2. اعتبار و بدهی
3. کاریابی و درآمد
4. سرمایه­‌گذاری
5. مدیریت ریسک و بیمه
6. تصمیم­‌گیری مالی

خرج و پس انداز

اولین فصل سواد مالی به پس انداز اختصاص دارد. هدف اصلی و آرمانی در این سرفصل “به کارگیری راهبردهایی برای پایش درآمد و هزینه‌ها، برنامه‌ریزی برای خرج و پس انداز برای اهداف آینده است”.

به عبارت دیگر این سرفصل تلاش دارد تا روش‌های مدیریت پول و برنامه‌ریزی برای به جریان انداختن آن جهت بدست آوردن اهداف را به مخاطبین آموزش دهد.

اعتبار و بدهی

دومین فصل سواد مالی به اعتبار و بدهی اختصاص دارد. در این فصل، مخاطبان با مفهوم اعتبار و بدهی آشنا می‌شوند و روش‌هایی برای کنترل بدهی و اعتبار را فرا می‌گیرند.

در این فصل ابزارهای تحلیل مالی و قوانین و مقررات قرض، وام و اجاره نیز به مخاطبان آموزش داده می‌شود.

 

کاریابی و درآمد

فصل سوم استاندارد سواد مالی به کاریابی و درآمد اختصاص دارد. این سرفصل تلاش می‌کند تا نقش و تأثیر شغل بر نیل به اهداف مالی را بررسی کند.

در این فصل، مخاطبان با گزینه‌های شغلی و حرفه‌ای و تأثیر آن بر برنامه مالی، منابع جبران خدمات و عوامل مؤثر بر درآمد خالص و قوانین کار و حداقل حقوق آشنا می‌شوند.

سرمایه گذاری

فصل چهارم سواد مالی به سرمایه‌گذاری اختصاص دارد. در این فصل، مخاطبان با مفهوم سرمایه‌گذاری و نقش آن در افزایش ثروت آشنا می‌شوند.

این فصل همچنین تلاش می‌کند تا مخاطبان را با ارزش زمانی پول، ریسک‌های سرمایه گذاری، روش‌های جایگزین سرمایه گذاری و همینطور قوانین مرتبط با بازارها و نهادهای مالی آشنا نماید.

مدیریت ریسک و بیمه

فصل پنجم سواد مالی به ریسک و بیمه اختصاص دارد. در این فصل، مخاطبان با مفهوم ریسک و انواع رایج آشنا می‌شوند.

در ادامه این فصل، مخاطبان با مفهوم بیمه و دلایل استفاده از آن، انواع بیمه‌های اموال و اشخاص، بیمه‌های کاری و  روش‌های پرداخت خسارت بیمه آشنا خواهند شد.

تصمیم‌گیری‌های مالی

فصل ششم سواد مالی، به تصمیم‌گیری‌های مالی اختصاص دارد. تلاش عمده در این فصل، آشنایی افراد با فرآیند تصمیم‌گیری مالی و مسئولیت پذیری در آن است.

مفاهیمی همچون حقوق مصرف کنندگان، روش‌های برنامه‌ریزی مالی و همچنین حفاظت از اطلاعات و دارایی‌های شخصی از جمله مهم‌ترین مباحث این فصل هستند.

نتیجه گیری

مفهوم سواد در طی دوران مختلف، دچار تحول شده است. مطابق با آخرین تعریف سازمان ملل، سواد به دوازده بخش کلی تقسیم می‌شود که سواد مالی یکی از بخش‌های آن است.

مطابق با تعریف ارائه شده، سواد مالی دانش موردنیاز جهت ارائه راهکارهایی برای بهبود اوضاع مالی و اقتصادی را از طریق آموزش شش بخش به مخاطبان ارائه می‌کند.